Χριστόψωμο

Χριστόψωμο, Σταυρόψωμο ή Κουλούρα του Χριστού, λέγεται το ψωμί, καρβέλι ή κουλούρα, που οι Ελληνίδες νοικοκυρές, παρασκευάζουν συνήθως, την παραμονή των Χριστουγέννων.
Το ζύμωμά του, θεωρείται Θείο έργο, γι' αυτό φτιάχνουν τη ζύμη του με ιδιαίτερη ευλάβεια και υπομονή.

Χριστόψωμο ή Σταυρόψωμο

Υλικά
 
•    1100 γραμ. αλεύρι σκληρό (δυνατό)
•    400 γραμ. αλεύρι μαλακό (άσπρο)
•    400 γραμ. προζύμι (δικό μας ή απ᾿ το φούρνο της γειτονιάς)
•    400 γραμ. νερό χλιαρό
•    20 γραμ. νωπή μαγιά, (φούρνου)
•    2 κουτ. γλυκού ζάχαρη
•    1½ κουτ. σούπας γλυκάνισο
•    ½ κουτ. γλυκού μαχλέπι σκόνη
•    3 - 4 κουτ. σούπας ελαιόλαδο
•    1½ κουτ. σούπας κοφτή αλάτι
•    2 φλυτζ. τσαγιού νερό
•    σουσάμι
•    βούτυρο ή ελαιόλαδο για το ταψί μας

Εκτέλεση 

Σε ένα μπολ, αραιώνουμε το προζύμι με 400 γραμ. χλιαρό νερό και προσθέτουμε 18 - 20 κουταλιές της σούπας κοσκινισμένο αλεύρι (μισό - μισό), ώστε να σχηματιστεί ένας χυλός.
Τον πασπαλίζουμε με λίγο αλεύρι, τον σκεπάζουμε με καθαρή πετσέτα και μια λεπτή κουβερτούλα και τον αφήνουμε σε ζεστό μέρος, όλη νύχτα να ενεργοποιηθεί. (Εάν δεν το κάνουμε απ' το βράδυ, το κάνουμε 2 - 3 ώρες τουλάχιστον, πριν το ζύμωμα). Όταν ετοιμαστεί το προζύμι κρατάμε το μισό (400 γραμ. έτσι ώστε να έχουμε για την επόμενη φορά που θα ζυμώσουμε) και αφού περάσουν 5 - 6 ώρες, το διατηρούμε στο ψυγείο.
Βράζουμε το γλυκάνισο με τα δυο φλυτζάνια νερό, το σουρώνουμε, κρατάμε το ζουμί και το αφήνουμε να γίνει χλιαρό. Στο μεταξύ, κοσκινίζουμε το υπόλοιπο αλεύρι σε μια λεκάνη. Κάνουμε στη μέση μια λακκούβα και ρίχνουμε μέσα το προζύμι, τη μαγιά, το αλάτι και τη ζάχαρη, το ελαιόλαδο, προσθέτουμε το μαχλέπι και σιγά σιγά το νερό του γλυκάνισου.
Αρχίζουμε να ζυμώνουμε απαλά, μέχρι να απορροφηθεί το αλεύρι, να μαζευτεί σε μπάλα και να καθαρίσουν τα τοιχώματα της λεκάνης. (Αν είναι πολύ σφιχτή η ζύμη, ίσως χρειαστεί να προσθέσουμε λίγο νεράκι ακόμη).
Τότε μεταφέρουμε τη ζύμη στον πάγκο εργασίας και ζυμώνουμε για 15' με 20' περίπου, μέχρι να πετύχουμε μια ζύμη λεία, ελαστική και μαλακή.
Βουτυρώνουμε καλά ένα ταψί Ν°34 ή 36° (34 ή 36 εκ. διαμ.), τοποθετούμε μέσα τη ζύμη μας και την πατάμε με το χέρι να απλωθεί παντού.
Με λίγο ζυμάρι που έχουμε κρατήσει, φτιάχνουμε δύο κορδόνια, τα οποία τοποθετούμε πάνω στο ψωμί, σε σχήμα Σταυρού και ό,τι άλλο σχέδιο θέλουμε. Στολίζουμε με καρύδια ή αμύγδαλα, (που τα πιέζουμε να μπούνε μέχρι μέσα) και πασπαλίζουμε με το σουσάμι.
Το σκεπάζουμε με καθαρή πετσέτα και μια λεπτή κουβερτούλα και τα αφήνουμε, σε ζεστό μέρος, για 1 έως 2 ώρες, μέχρι να διπλασιαστεί σε όγκο, (μέχρι το ύψος του ταψιού). Το ψήνουμε σε καλά προθερμασμένο φούρνο, στους 200°C, στις αντιστάσεις, κάτω κάτω, για περίπου 1 ώρα και 15', μέχρι να ροδίσει. Όταν ψηθεί, το βγάζουμε από το ταψί για να μην ιδρώσει και το τοποθετούμε σε μια σχάρα, ή σε καθαρή πετσέτα, για να κρυώσει. -- Όταν φτιάχνουμε Χριστόψωμο ή Πρόσφορο, καλό είναι να φτιάχνουμε μόνοι μας και το προζύμι. Έθιμα & παραδόσεις για το Χριστόψωμο Η διαφορά του από τ᾿ άλλα ψωμιά, βρίσκεται στα ακριβά και εκλεκτά υλικά που χρησιμοποιούνται στην παρασκευή του και στον πλούσιο στολισμό του, με περίτεχνα κεντήματα και σχέδια. Στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας, εκτός από τα βασικά υλικά του ψωμιού, δηλαδή αλεύρι, νερό, αλάτι και προζύμι, προσθέτουνε στην ζύμη και ένα ή περισσότερα υλικά, όπως μέλι, σουσάμι, σταφίδες, κανέλλα, γλυκάνισο, καρυδόψιχα, αμυγδαλόψιχα, κουκουνάρι, ροδόνερο, μαστίχα ή μαχλέπι. Σε κάποια μέρη, χρησιμοποιούνε προζύμι φτιαγμένο με αποξηραμένο βασιλικό του Σταυρού. Στην διακόσμηση, το στόλισμα ποικίλει ανάλογα με την περιοχή. Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις όμως, χρησιμοποιούνται καρύδια και αμύγδαλα με το κέλυφος και υπάρχει απαραίτητα, ένας μεγάλος σταυρός φτιαγμένος από ζυμάρι, που χωρίζει το Χριστόψωμο στα τέσσερα. Στο κέντρο βάζουν ένα άσπαστο καρύδι, ενώ στην υπόλοιπη επιφάνεια, σχεδιάζουν σχήματα με το μαχαίρι ή το πιρούνι, όπως, φύλλα, λουλούδια, καρπούς και πουλάκια. Αυτά τονίζουν το σκοπό του Χριστόψωμου και εκφράζουν τις αγωνίες των πιστών για αγάπη, αφθονία, ενότητα, αλλά και γονιμότητα και καλή συγκομιδή. Τα σχέδια γίνονται ανάλογα με την ιδιότητα και την οικογενειακή παράδοση του νοικοκύρη. Ένα παραδοσιακό σχέδιο, είναι κι αυτό: Χριστόψωμο με σταφίδες και σουσάμι. Την ημέρα του Χριστού, ο νοικοκύρης παίρνει το Χριστόψωμο, το σταυρώνει, ευχόμενος «Χρόνια πολλά και του χρόνου», το κόβει στα δύο με τα χέρια και έπειτα το μοιράζει σ’ όλη την οικογένειά του και σε όσους παρευρίσκονται στο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι.