Πρόσφορο ἤ Λειτουργιά

Γιὰ νὰ τελεσθεῖ τὸ Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, ποὺ εἶναι ὁ σκοπὸς τῆς Θείας Λειτουργίας, εἶναι ἀπαραίτητο ὁ ἱερεὺς νὰ ἔχει τὸ πρόσφορο, γιὰ νὰ κάνει τὴν προσκομιδή.

Ἀπό τὸ πρόσφορο ὁ ἱερεὺς θὰ βγάλει, ἀπό τὸ μεσαῖο τετράγωνο, τὸ μέρος ἐκεῖνο ποὺ θὰ γίνει τὸ Τίμιο Σῶμα τοῦ Κυρίου, τὸν «Ἀμνό», ἀλλὰ καὶ τὶς μερίδες τῆς Θεοτόκου, τῶν Ἁγίων καὶ τῶν δικῶν μας ὀνομάτων (ζώντων καὶ κεκοιμημένων) ποὺ θὰ μνημονευθοῦν.

Μὲ τὴ δύναμη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος θὰ μεταβληθεῖ αὐτὸς ὁ ἄρτος εἰς τὸ Τίμιον Σῶμα τοῦ Κυρίου, ποὺ θὰ ἀξιώσει τὸν κάθε πιστὸ νὰ μεταλάβει.

Γιὰ νὰ γίνει ὅμως τὸ πρόσφορό μας εὐπρόσδεκτο καὶ ἀπό τὸν Κύριο, πρέπει νὰ ἔχουμε καθαρότητα ψυχῆς καὶ σώματος μὲ νηστεία καὶ μὲ ἐγκράτεια.

Πρῶτα ἀπ᾿ ὅλα πρέπει νά ποῦμε, ὅτι θεωροῦμε ἰδιαίτερα σημαντική τήν προετοιμασία τοῦ χώρου, στόν ὁποῖον θά παρασκευάσουμε τό πρόσφορο.
Φροντίζουμε νά εἶναι καθαρός, τακτοποιημένος καί θυμιατισμένος.
᾿Επίσης, τά σκεύη πού θά χρησιμοποιήσουμε γιά τόν σκοπό αὐτό, πρέπει νά εἶναι καθαρά καί (ἄν εἵναι δυνατόν), νά ἐξυπηρετοῦν μόνο τό ζύμωμα τοῦ προσφόρου καί καμιά ἄλλη οἰκιακή ἐργασία.
Τό ἀλεύρι νά εἶναι ἀρίστης ποιότητος, σιμιγδαλένιο, εἰδικά ξεχωρισμένο γιά τήν παρασκευή προσφόρου.

Πέραν τούτου, αὐτός πού ζυμώνει, ὀφείλει νά φροντίση καί γιά τή δική του σωματική καί ψυχική προετοιμασία.
Δηλαδή νά ἀσκῆ, ἰδιαίτερα τήν ὥρα τοῦ ζυμώματος, τήν προσευχή, (χαιρετισμούς στήν Παναγία ἤ παρακλήσεις, ἤ τήν ῾῾εὐχή᾿᾿ καθώς καί ἡ γυναίκα νά μήν βρίσκεται σέ περίοδο).
῞Ολα αὐτά εἶναι πολύ σημαντικό νά συνοδεύουν τήν παρασκευή τοῦ προσφόρου, πού πρόκειται νά χρησιμοποιηθῆ γιά τόν πιό ἱερό σκοπό.

Πρόσφορο ἤ Λειτουργιά

Ὑλικά

•    500 γραμ. ἀλεύρι σκληρό (κίτρινο)
•    200 - 250 γραμ. ἀλεύρι μαλακό (ἄσπρο)
•    300 γραμ. προζύμι
•    1 κουτ. γλυκού κοφτό αλάτι
•    1½ ποτήρι νερού χλιαρό νερό (περίπου)

    Απαραίτητα σκεύη

•    ξυλόγλυπτη σφραγίδα 14 ἐκατοστών
•    ταψάκι (διαμέτρου 18 - 20 ἐκ. καὶ ὕψους 5 - 6 ἐκ.)
•    ἕνα κόσκινο καὶ λεκάνη γιὰ τὸ ἀλεύρι.
•    σκαφάκι ἢ λεκάνη γιὰ τὴ ζύμη.

Ἐκτέλεση

᾿Από βραδύς κοσκινίζουμε τό ἀλεύρι. Χρησιμοποιούμε ἀλεύρι σκληρό (κίτρινο), ἤ μείγμα με ¾ κίτρινο καί ¼ ἄσπρο. Ἐν συνεχεία, ἀναπιάνουμε τό προζύμι.
῎Εχουμε κρατημένο ἀπό προηγούμενο ζύμωμα λίγο προζύμι, τό ὁποῖο διατηροῦμε στό ψυγεῖο. Ζεσταίνουμε λίγο νερό, τόσο ὅσο χρειάζεται γιά νά γίνη χλιαρό. Τό δοκιμάζουμε μέ τό χέρι μας, δέν πρέπει νά εἶναι καφτό, γιατί θά καεῖ τό προζύμι καί δέν θά γίνει. Μέσα σ᾿ αὐτό τό χλιαρό νερό, λιώνουμε τελείως τό προζύμι, νά γίνη χυλός και προσθέτουμε ἀλεύρι, ἀπ᾿ αὐτό πού ἔχουμε κοσκινίσει γιά τό ζύμωμα, ὥστε νά γίνη μία ζύμη πολύ - πολύ μαλακή. Σταυρώνουμε μέ τό χέρι μας τό προζύμι, τό σκεπάζουμε μέ καθαρή πετσέτα καί μέ κουβέρτα, γιά νά μήν κρυώση, καί τό ἀφήνουμε σέ χῶρο ζεστό, γιά νά ῾γίνη᾿.
Τό ζύμωμα: Τήν ἄλλη μέρα, πρίν ζυμώσουμε,  ἀνάβουμε καντήλι ἢ κερὶ καὶ θυμιατίζουμε πρῶτα τό χῶρο, μέ πολλή εὐλάβεια καί προσοχή. ᾿Ενῶ δέ τά χέρια θά δουλεύουν, τό στόμα καί ὁ νοῦς, ὅσο γίνεται, θά ἀσχολοῦνται μέ τήν προσευχή. Κατόπιν, μέσα σέ μιά λεκάνη ρίχνουμε τό ἀλεύρι, ἀφοῦ κρατήσουμε προηγουμένως λίγο, (50 γρ.) γιά τήν περίπτωση πού μᾶς χρειασθῆ, κατά τήν διάρκεια τοῦ ζυμώματος. Στό κέντρο τοῦ ἀλευριοῦ, κάνουμε μιά μικρή λακκουβίτσα καί ρίχνουμε μέσα τό προζύμι, τό ἁλάτι καί λίγο - λίγο τό νερό, πολύ χλιαρό.
Στή συνέχεια, ἀρχίζουμε νά ζυμώνουμε πολύ καλά μέ τίς γροθιές μας, μὲ δύναμη καὶ γρήγορο ρυθμὸ, γιά περίπου 20'. Τό πλάσιμο: Πλάθουμε τὴν ζύμη πολὺ καλὰ, σὲ καθαρὴ καὶ λεία ἐπιφάνεια, μὲ τὰ δάκτυλα τῶν χεριῶν μας καί μέ τίς παλάμες καὶ μὲ δύναμη. Ἔτσι τὴν ἀναμοχλεύουμε διαρκῶς καὶ κυλώντας την καὶ τρίβοντας την, φθάνει νὰ γίνει λεία, σὰν τὸ μάρμαρο. ῾Η ζύμη πρέπει νά εἶναι σκληρή· νά μπαίνη μέσα τό δάχτυλο καί νά μήν κολάη. ῎Αν γίνη μαλακή, προσθέτουμε λίγο ἀλεύρι, ἀπό αὐτό πού κρατήσαμε. ῎Αν γίνη ὑπερβολικά σκληρή, βρέχουμε τά χέρια μας σέ χλιαρό νερό καί ξαναζυμώνουμε, ὥσπου νά πετύχουμε τό ποθούμενο ἀποτέλεσμα, δηλαδή νά γίνει λεία σὰν τὸ μάρμαρο. Ὅλα αὐτὰ πρέπει νὰ γίνουν σὲ 10'. ῞Οταν τελειώση τό πλάσιμο, χαράζουμε τό ζυμάρι μέ ἕνα μαχαίρι, σταυροειδῶς. ῾Από τό κέντρο τοῦ σταυροῦ πού σχηματίστηκε, κρατᾶμε ἕνα μικρό κομματάκι, πού θά τό χρησιμοποιήσουμε ὡς προζύμι, στό ἑπόμενο ζύμωμα. Μετά ξαναδουλεύουμε τή ζύμη πάρα πολύ καλά, στρογγυλεύοντάς την σάν μπάλα. Tήν τοποθετοῦμε στό ἀριστερό μας χέρι καί μέ τό δεξί τήν ῾῾χαϊδεύουμε᾿᾿, θά μπορούσαμε νά ποῦμε, ὁλοένα γιά νά γίνη ἡ ἐπιφάνειά της πάρα πολύ στιλπνή.
Κατόπιν, παίρνουμε ἕνα ταψάκι διαμέτρου 18 - 20 ἑκ. καί, ἤ στάζουμε μέσα μία σταγόνα λάδι, τήν ὁποία ἁπλώνουμε καλά μέ χαρτοπετσέτα στόν πάτο καί στήν γύρω ὄρθια ἐπιφάνεια, ἤ ζεσταίνουμε τό ταψάκι καί τό ἀλείφουμε μέ καθαρό κερί. Τά κάνουμε αὐτά, γιά νά μήν κολλάη μετά ἡ λειτουργιά. Τό κερί μπορεῖ νά παραμείνει καί γιά τό ἑπόμενο πρόσφορο (κρατάει περίπου τρεῖς φορές, ἄν τό ταψί εἶναι καλά κερωμένο καί δέν πλυθεῖ, θά διατηρήση τήν ἀντικολλητική του δυνατότητα). Δέν χρησιμοποιοῦμε ποτέ περισσότερο ἀπό μιά σταγόνα ἐλαιόλαδο, στή βάση καί στά πλάγια τοῦ ταψιοῦ, γιατί καίγεται καί μυρίζει τό πρόσφορο. Τό σφράγισμα: Στή συνέχεια, τοποθετοῦμε στό κέντρο τοῦ ταψιοῦ τήν λειτουργιά, μέ τήν στιλπνή ἐπιφάνεια πρός τά πάνω καί τήν πατᾶμε νά πάει παντού. Παίρνουμε τή σφραγίδα, σταυρώνουμε μέ αὐτή τή λειτουργιά, καί μετά τήν πατᾶμε μέ δύναμη, νά μπεῖ βαθιά μέσα στό ζυμάρι. Τήν τραβοῦμε πρός τά πάνω μέ προσοχή καί ἄν τυχόν μείνουν ζυμαράκια (πάνω στό σφραγίδι), τά καθαρίζουμε μέ ἐπιμέλεια. ῎Αν μείνουν πάνω, ἡ ἑπόμενη λειτουργιά πού θά ζυμωθῆ, δέν θά σφραγισθῆ καλά. Σ᾿ αὐτό τό σημεῖο πρέπει νά ποῦμε πώς, σέ περίπτωση πού ζυμωθοῦν δύο λειτουργιές, μέχρι νά ζυμωθῆ καί ἡ δεύτερη, ἡ πρώτη πού ζυμώθηκε πρέπει νά μείνη σκεπασμένη μέ μιά πετσέτα ἀπό πάνω, γιά νά μή πιάση τό ζυμάρι κρούστα. Τό ἴδιο καί στό σφράγισμα, μέχρι νά σφραγισθῆ καί ἡ δεύτερη λειτουργιά, ἡ πρώτη πού σφραγίσθηκε, μένει σκεπασμένη.
Τό φούσκωμα: ᾿Αφοῦ, λοιπόν, σφραγίσουμε τήν λειτουργιά, σκεπάζουμε τό ταψάκι μέ μιά λεκανίτσα, καί ἀπό πάνω μέ μιά καθαρή πετσέτα καί μιά κουβέρτα, καί τήν ἀφήνουμε νά ῾῾γίνη᾿᾿ μία μέ μιάμισυ ὥρα ἤ καί περισσότερο (2 καὶ 3 ὦρες), ἀνάλογα μέ τό χῶρο καί τήν ἐποχή. Καταλαβαίνουμε δέ, ὅτι ῾῾ἔγινε᾿᾿, ὅταν διπλασιαστεί σέ ὄγκο καί φτάσει ή ζύμη, στό χείλος τού ταψιού. (Χρειάζεται προσοχή νά μή ῾῾παραγίνη᾿᾿ ἡ ζύμη). ᾿Αφοῦ γίνη κι αὐτό, τρυπᾶμε τό πρόσφορο μέ μιά λεπτή ὀδοντογλυφίδα, ἤ μὲ ἕνα μακρύ καί λεπτό ξυλάκι (ριγανόξυλο), φροντίζοντας αὐτό νά φθάσει βαθιὰ, μέχρι τὸ ταψί, ὥστε νά μπορεῖ νά βγαίνει ὅλος ὁ ἀέρας. Προσοχή νά μήν τρυπήσουμε κοντά στόν ἀμνό, ἀλλά ἔξω ἐκεῖ πού εἶναι κάτι σάν ἀκτίνες, στὰ ἄκρα καὶ στὶς 4 γωνίες, ἀπὸ τὸ ἔξω μέρος.
Τό ψήσιμο: Κατόπιν, βάζουμε τή λειτουργιά σέ προθερμασμένο φοῦρνο, στούς 200° Κελσίου, (ἀνάλογα μὲ τὸν φοῦρνο) καί τήν ἀφήνουμε 1 - 1½ ὥρα, μέχρι νά ροδίση καλά.῞Οταν ψηθεί τήν βγάζουμε.  ῎Αν ὑπάρχει δυσκολία νά βγεῖ ἀπό τό ταψί, τήν σκεπάζουμε γιά λίγο μέ πετσέτα νά ῾῾ἱδρώση᾿᾿, μέ τόν τρόπο αὐτό, βγαίνει μετά εὔκολα. Τήν τοποθετοῦμε σέ καθαρή πετσέτα καί τήν αφήνουμε νά κρυώση.Ἀφού κρυώση τήν σκεπάζουμε μέ πετσέτα καί τήν ἀφήνουμε σκεπασμένη, γιά νά διατηρῆται μαλακή. Νὰ ἔχετε τὴν εὐλογία τοῦ Θεοῦ στὴν προσπάθειά σας, ὁ Ὁποῖος σίγουρα θὰ σᾶς ἀμείψει μὲ τὴν χαρὰ, ὅτι γίνεσθε συμμέτοχοι στὸ μεγάλο Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Ἡ προσευχή: Κατά τὴν ὥρα τῆς προετοιμασίας διὰ τὴν ζύμωσιν τῆς προσφορᾶς, εἶναι πρέπον, νὰ λέγονται οι παρακάτω προσευχές. 1. Ἀρχίζουμε μὲ τό: Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀμήν. 2. Ἀμέσως μετά, τὸ τρισάγιον: Ἅγιος ὁ Θεός, ἅγιος ίσχυρός, ἃγιος ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς. Παναγία Τριάς, ἐλέησον ἡμᾶς. Κύριε, ἱλάσθητι ταῖς ἁμαρτίαις ἡμῶν. Δέσποτα, συγχώρησον τὰς ἀνομίας ἡμῶν. Ἅγιε, ἐπίσκεψαι καὶ ἴασαι τὰς ἀσθενείας ἡμῶν, ἕνεκεν τοῦ ὀνόματός σου. Κύριε, ἐλέησον. Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου, ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου, γενηθήτω τὸ θέλημά σου ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς· τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον· καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν· καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ. Ἀμήν. 3. Στὴν συνέχεια: Κύριε, εὐχαριστῶ γι᾿ αὔτην τὴν Ἁγία ὥρα, ποὺ μὲ τ᾿ ἁμαρτωλά μου χέρια μ᾿ ἀξιώνεις νὰ ζυμώνω τὰ Πανάχραντα δῶρα τῆς ἀγάπης Σου. Σὲ παρακαλῶ, κατάπεμψον τὸ Πανάγιό Σου Πνεῦμα ποὺ εὐλογεῖ ὅλα τὰ Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας, νὰ εὐλογήσει καὶ τοῦτα τὰ δῶρα γιὰ νὰ γίνουν καλὰ καὶ εὐπρόσδεκτα στὸ Ἅγιό Σου Θυσιαστήριο. Καὶ Σὲ παρακαλῶ νὰ τὰ δεχθεῖς ὅπως ἐδέχθης τὴ θυσία τοῦ Ἀβελ, τὴ δοξολογία τῶν ποιμένων, τὰ δῶρα τῶν Μάγων, τὰ δάκρυα τοῦ Πέτρου, καὶ τοῦ ληστῆ τὴ μετάνοια. Καὶ ἂς μὲ ἀξιώνεις νὰ Σοῦ τὰ προσφέρω πάντοτε ἐνσυνείδητα. Ἀμήν. 4. Δι᾿ εὐχῶν τῶν ἁγίων Πατέρων ἡμῶν… -- Ἂν ἡ σφραγίδα εἶναι καινούργια, μιὰ ἑβδομάδα πρὶν τὸ ζύμωμα, ζεσταίνουμε σὲ μπρίκι ἐλαιόλαδο. Ἀλείφουμε τὴ σφραγίδα, τὴν τυλίγουμε μὲ μία πετσέτα καί τὴν ἀφήνουμε μία βδομάδα νὰ πιεῖ τὸ λάδι. Ἔτσι δὲν ἔχει φόβο νὰ σκάσει τὸ ξύλο.  Δὲν τὴν πλένουμε ποτέ.  -- Στό κέντρο τῆς σφραγίδας ὑπάρχουν τά ἀρχικά γράμματα ΙC ΧΡ ΝΙ ΚΑ.  ᾿Από εκεί θά εξαχθεί ὁ «Ἀμνός» πού θά μεταβληθεί σέ Σώμα τοῦ Χριστού.  ῾Η σφραγίδα φέρει ακόμη στό πλάι μία τριγωνική μερίδα  μέ τά ἀρχικά Μ Θ (δηλ. Μήτηρ Θεού), ἀφιερωμένη στήν Παναγία καί 9 μικρά τριγωνίδια - στό ἄλλο πλάι - πού είναι οί μερίδες των Ἀγγελικών Ταγμάτων καί των Αγίων τῆς Εκκλησίας μας.  * Πιστεύοντας πως κάποια πράγματα, που έρχονται από το παρελθόν και έχουν μεγάλη αξία για μας, πρέπει να τα αφήνουμε όπως είναι, αποφάσισα να μεταφέρω αυτή τη συνταγή, αυτούσια και ακριβώς όπως είναι γραμμένη (σε πολυτονικό), στο κιτρινισμένο τετράδιο της γιαγιάς μου. Επειδή αυτόν τον τρόπο γραφής, τον διδάχτηκα μόνο στην πρώτη δημοτικού, γι αυτό ελπίζω να με συγχωρέσετε για τυχόν ορθογραφικά λάθη, που μπορεί να υπάρχουν στο κείμενο. * Δυστυχώς η γιαγιά μου, δεν θυμόταν από που είχε αντιγράψει το συγκεκριμένο κείμενο. Σαν πιο πιθανό, θεωρούσε να είναι από κάποιο εκκλησιαστικό βιβλίο. Δείτε επίσης: Άρτος για αρτοκλασία (αρτοπλασία)