Μούστος - Πετιμέζι - ολόκληρη η διαδικασία

Μούστος είναι ο χυμός που παίρνουμε όταν στείψουμε και λιώσουμε τα σταφύλια.
Πετιμέζι είναι ο παχύρρευστος, συμπυκνωμένος χυμός, με ωραία γλυκιά και ελαφρώς ξινή γεύση, που παίρνουμε μετά από το βράσιμο του μούστου. Και τα δύο, είναι εξαιρετικά για τα γλυκά μας.

Μούστος - Πετιμέζι - ολόκληρη η διαδικασία

Υλικά

•   10 κιλά σταφύλια ροδίτη ή φίλερο, που θα μας δώσουν περίπου 5 λίτρα χυμό σταφυλιού, που τον λέμε μούστο.
Από αυτό, όταν το βράσουμε θα μας μείνει 1½ λίτρο καθαρισμένος (κομμένος), ελαφρά συμπυκνωμένος μούστος, για μουσταλευριά και άλλα γλυκά.
Συνεχίζοντας κι άλλο το βράσιμο, τελικά θα μας μείνει  ½ λίτρο πετιμέζι.

Εκτέλεση

Παίρνουμε σταφύλια ώριμα και γερά, όποιας ποικιλίας θέλουμε και το βασικότερο χωρίς φυτοφάρμακα, (αν βρούμε). Αν είμαστε σίγουροι ότι δεν έχουν φυτοφάρμακα, τ᾿ αφήνουμε όπως είναι. Αν δεν είμαστε, τα πλένουμε πολύ καλά και τα αφήνουμε να στραγγίξουν τελείως.
Βάζουμε τα σταφύλια σε δόσεις, σε ένα μεγάλο σουρωτήρι, (αυτό για τα μακαρόνια), που το ᾿χουμε τοποθετήσει μέσα σε μια λεκανίτσα. Πιέζουμε τα σταφύλια με τα χέρια μας και τις γροθιές μας, ώστε οι ρώγες να λιώσουν και να πέσει από το σουρωτήρι ο χυμός, χωρίς φλούδες, μικρά κοτσανάκια και κουκούτσια. Ό,τι περισσέψει, το βάζουμε μέσα σε ένα τουλπάνι, (ύφασμα) και το στείβουμε, ώστε να βγάλουμε όσο το δυνατό περισσότερο μούστο. (Δεν χρησιμοποιούμε μπλέντερ ή μούλτι, γιατί δεν πρέπει να κρατήσουμε φλούδες και κουκούτσια). Αφού στείψουμε τα σταφύλια, παίρνουμε το μούστο, ο οποίος μετά από 12 - 20 ώρες περίπου, θα αρχίζει να «βράζει», να ζυμώνεται δηλαδή. Αυτό συμβαίνει επειδή οι φυσικοί μύκητες που υπάρχουν στο φλοιό και στη σάρκα του σταφυλιού, προκαλούν το «βρασμό», τη «ζύμωση», μετατρέποντας τα σάκχαρα σε οινόπνευμα, κάνοντας τελικά το μούστο κρασί.
Επειδή όμως, ο μούστος που έχει αρχίσει να «βράζει», δεν κάνει για γλυκά και πετιμέζι, θα πρέπει όσο γίνεται γρηγορότερα, να τον «κόψουμε», να  σταματήσουμε δηλαδή την διαδικασία ζύμωσης και να τον καθαρίσουμε. Για να το πετύχουμε αυτό, πρέπει να βάλουμε σε μια κατσαρόλα το μούστο μας και να τον βράσουμε. Κάποιοι, βράζουν το μούστο μαζί με ασπρόχωμα ή στάχτη, (κοσκινισμένη και από καθαρά ξύλα, μία κουταλιά της σούπας σε κάθε κατσαρόλα), κι αυτό για να καθαρίσει το μείγμα εύκολα, επειδή η στάχτη το κάνει να αφρίζει πολύ, και έτσι όταν ξαφρίζουμε με τρυπητή κουτάλα, παίρνουμε μαζί τα μικροσκοπικά σκουπιδάκια των σταφυλιών. Όμως, αν πλύνουμε καλά τα σταφύλια, δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε στάχτη. Το χυμό λοιπόν που θα πάρουμε, (το μούστο δηλαδή), τον σουρώνουμε σε μια κατσαρόλα με ψιλό σουρωτήρι και τον βάζουμε σε μέτρια φωτιά να βράσει, για να τον «κόψουμε», χωρίς να προσθέσουμε τίποτα.
Όταν αρχίσει να βράζει και να βγαίνει αφρός, ξαφρίζουμε προσεκτικά και συνεχίζουμε το βράσιμο και το ξάφρισμα, για όσο διάστημα θα βγαίνει αφρός. Μόλις σταματήσει ο αφρός, περίπου στα 20΄- 25΄, σβήνουμε το μάτι και μετά από λίγο, αποσύρουμε την κατσαρόλα και αφήνουμε το μούστο να παγώσει για 30΄.
Όταν περάσει το μισάωρο, σουρώνουμε το μούστο, σε καθαρή κατσαρόλα, χρησιμοποιώντας πολύ ψιλό τουλπάνι, διπλωμένο 2 φορές. Σε αυτό το σημείο, έχουμε «κομμένο» και καθαρισμένο μούστο και οι περισσότεροι τον χρησιμοποιούν όπως είναι για μουσταλευριά ή άλλα γλυκά, προσθέτοντας όμως ζάχαρη, γιατί σ᾿ αυτή τη φάση ο μούστος είναι αρκετά ξινός. Η γιαγιά μου συνήθιζε, μετά το σούρωμα, να συνεχίζει το βράσιμο, συμπυκνώνοντας το μούστο, μέχρι να γλυκάνει και να μην χρειάζεται ζάχαρη. Γι᾿ αυτό λοιπόν, συνεχίζουμε το βράσιμο, προσέχοντας όταν βγάζει αφρό, να τον καθαρίζουμε και σιγοβράζουμε για περίπου 1½ ώρα ακόμη, μέχρι να μείνει το ⅓ της αρχικής ποσότητας, να πάρει καφέ χρώμα και να γλυκάνει. Τον αφήνουμε να σταθεί μέχρι την επόμενη ημέρα και να κατακάτσει το υγρό. Τον μεταγγίζουμε σε άλλο σκεύος με προσοχή, χωρίς να αναταράξουμε το μούστο και φροντίζοντας να μείνουν τα κατακάθια στην κατσαρόλα. Σε αυτό το σημείο έχουμε, ελαφρά συμπυκνωμένο μούστο, κατάλληλο για μουσταλευριά, ή μπορούμε να συνεχίσουμε τη διαδικασία και να τον κάνουμε πετιμέζι. Σαν μούστο, μπορούμε να τον διατηρήσουμε στο ψυγείο για 3 ημέρες, στην κατάψυξη για 3 μήνες, ή μπορούμε να φτιάξουμε μουσταλευριά, μουστοκούλουρα, μουστόπιτα κ.λπ.
Πετιμέζι Για να κάνουμε τον «κομμένο» και ελαφρά συμπυκνωμένο μούστο πετιμέζι, τον βράζουμε πάλι σε μια κατσαρόλα, σε μέτρια φωτιά, ξαφρίζοντας όποτε είναι αναγκαίο. Σιγοβράζουμε για 50΄- 60΄ λεπτά περίπου, μέχρι να αποκτήσει σκούρο χρώμα σαν της καραμέλας, αν και μπορεί να είναι και πιο ανοιχτόχρωμο, ανάλογα με το σταφύλι. Θα καταλάβουμε ότι είναι έτοιμο, όταν αρχίσει να σχηματίζει πολλές φουσκάλες στην επιφάνεια. Μπορούμε να το κάνουμε όσο πυκνό ή αραιό θέλουμε, προσέχοντας μόνο, να μην το βράσουμε πάρα πολύ, γιατί θα μας ζαχαρώσει, αλλά και να το «δέσουμε» αρκετά, για να μην μας μουχλιάσει. Η υφή του πρέπει να είναι σαν του σιροπιού ή σαν αραιωμένο μέλι, δηλαδή πυκνό αλλά ρευστό. Αφού το ετοιμάσουμε, το διατηρούμε σε αποστειρωμένα μπουκάλια, εκτός ψυγείου για πολλούς μήνες, σε μέρος σκοτεινό και δροσερό.