Ψείρες (φθείρες) και κόνιδες στα μαλλιά - φυσική πρόληψη και αντιμετώπιση

Οι ψείρες είναι παρασιτικά έντομα χωρίς φτερά, που ζουν ρουφώντας αίμα από τον άνθρωπο. Επειδή αφήνουν τοξίνες στο δέρμα, συνήθως το ευαισθητοποιούν και γι᾿ αυτό προκαλούν φαγούρα στο τριχωτό της κεφαλής. Γεννούν τα αυγά τους (κόνιδες) στα μαλλιά και
ειδικότερα στο πίσω μέρος του κεφαλιού, στο σβέρκο και πίσω από τα αυτιά. Μπορούν να ζήσουν μακριά από τον άνθρωπο, στον περιβάλλοντα χώρο, περίπου 1 - 2 ημέρες.

Οι ψείρες είναι πιο συχνές στα παιδιά που πηγαίνουν σχολείο, νηπιαγωγείο ή παιδικό σταθμό, απ’ ότι στους ενήλικες, με τις γυναίκες όλων των ηλικιών να προσβάλλονται συχνότερα από τους άντρες, ενώ είναι σπάνιες στα μωρά. Πάντως, τουλάχιστον 1 στα 5 παιδιά, θα έχει σίγουρα ψείρες κάποια στιγμή στη ζωή του. 

Δεν φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση μεταξύ του μήκους των μαλλιών και της συχνότητας της μόλυνσης. Αντίθετα μάλιστα, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι τα μακριά μαλλιά εμποδίζουν τη μετάδοσή τους, από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων γίνεται με άμεση επαφή των κεφαλιών κι έτσι ο συνωστισμός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας μετάδοσης. 

Παλιότερα είχαν συνδεθεί με τη φτώχεια, την αμάθεια, τη φτωχή υγιεινή και τον υπερπληθυσμό, όμως όπως αποδείχθηκε, οι ψείρες δεν κάνουν κοινωνικές ή άλλες διακρίσεις και μπορεί να προσβάλλουν οποιονδήποτε.

Η διάγνωση γίνεται βρίσκοντας ψείρες, ή τα αυγά τους κολλημένα στα μαλλιά, κοντά στο δέρμα του κεφαλιού. Αντίθετα από τη πιτυρίδα, τα αυγά (κόνιδες) δεν μπορούμε να τα βγάλουμε χτενίζοντάς τα με μια κανονική χτένα.

Αν βρούμε ψείρες, κόνιδες ή και τα δύο στο κεφάλι του παιδιού μας, το πρώτο που πρέπει να κάνουμε, είναι να μην πανικοβληθούμε.
Η φθειρίαση άλλωστε, είναι παγκόσμιο φαινόμενο και συμβαίνει και στις ... καλύτερες οικογένειες.

Τα παλιότερα χρόνια, οι μαμάδες ή οι γιαγιάδες, παίρνανε τα παιδιά κι ένα μαξιλάρι ή μια λευκή πετσέτα, τα βγάζανε στον ήλιο (για να βλέπουν καλά), τα βάζανε πάνω στα γόνατά τους και τα ψειρίζανε (έψαχναν για ψείρες). Αν υπήρχαν ψείρες ή κόνιδες, τα παιδιά ακουμπούσαν το κεφάλι τους πάνω στο μαξιλάρι και οι μαμάδες χρησιμοποιώντας ξυδόνερο ή ελαιόλαδο και μια πυκνή χτένα, υπομονετικά χτένιζαν τα μαλλιά, μέχρι να αφαιρέσουν και την τελευταία ψείρα και κόνιδα.

Το πρόβλημα είναι, πως και μία μόνο κόνιδα να μείνει, μπορεί να ξαναγεμίσει το κεφάλι ψείρες, γιατί οι κόνιδες δεν ψοφάνε πάντα, ούτε με τα φάρμακα (αφού είναι προστατευμένες μέσα στο κέλυφος τους) και με τα χτενάκια δεν φεύγουν όλες, αφού είναι κολλημένες στο κεφάλι.

Γι᾿ αυτό, επαναλάμβαναν την ίδια διαδικασία κάθε 3 - 4 μέρες, μέχρι να τελειώσει το πρόβλημα, δηλαδή να περάσουν τουλάχιστον δύο εβδομάδες, χωρίς να έχει βρεθεί ζωντανή ψείρα.

Σήμερα, διαθέτουμε περισσότερες εναλλακτικές φυσικές λύσεις, για να απαλλαγούμε από το ενοχλητικό παράσιτο, εκτός από τις παλιές (άπλωμα ελαιόλαδου, βουτύρου, μαγιονέζας ή ξυδιού), που όμως στην ουσία, όλες στηρίζουν την δράση τους στην πρόκληση ασφυξίας στις ψείρες.

Η πιο εύκολη και σίγουρη μέθοδος να αντιμετωπίσουμε τις ψείρες, με τη λιγότερη φασαρία, είναι να χρησιμοποιήσουμε ζελέ μαλλιών.
Πρώτα χτενίζουμε και ξεμπλέκουμε τα μαλλιά και έπειτα με τα χέρια μας, απλώνουμε πάνω τους αρκετή ποσότητα ζελέ, ώστε να βραχούν καλά και ειδικά κοντά στις ρίζες. Τα χτενίζουμε με μια χτένα, για να είμαστε σίγουροι ότι ο ζελές έχει πάει παντού. Αφήνουμε το ζελέ να στεγνώσει πάνω στα μαλλιά και αφού περάσουν 3 - 4 ώρες (ή όσο αντέξουμε αν κάνει κρύο), τα βρέχουμε και τα χτενίζουμε προσεκτικά με την ειδική πυκνή χτένα, ώστε ν᾿ αφαιρέσουμε τις ψείρες, αλλά και όσα αυγά (κόνιδες) υπάρχουν. 
Τοποθετούμε την πυκνή χτένα στην κορυφή του κεφαλιού, ακουμπώντας την στο κρανίο και την τραβάμε κατά μήκος των τριχών, από τη ρίζα μέχρι το άκρο τους. Μετά από κάθε «τράβηγμα», εξετάζουμε τη χτένα για ψείρες ή κόνιδες και αν βρούμε τις αφαιρούμε προσεκτικά. Καλύτερα είναι να χτενίσουμε ολόκληρο το κεφάλι, αν μπορούμε, δύο φορές.
Εάν βρούμε μόνο κόνιδες, χωρίς ψείρες, μπορεί και να μην υπάρχει ενεργός φθειρίαση, καθώς κόνιδες μπορεί να βρεθούν και μήνες μετά από μια επιτυχημένη θεραπεία.
Ύστερα λούζουμε τα μαλλιά, με το συνηθισμένο μας σαμπουάν. Επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία μετά από δύο μέρες και στη συνέχεια κάθε τρεις μέρες, για διάστημα δύο εβδομάδων.
Αν δεν ακολουθήσουμε ακριβώς το πρόγραμμα, ένας πρόχειρος κανόνας λέει, ότι κάνουμε έλεγχο και επαναλαμβάνουμε τη θεραπεία την 7η, την 10η και την 14η μέρα, από την τελευταία φορά που βρήκαμε ζωντανή ψείρα, για να αποφύγουμε το ενδεχόμενο να έχει παραμείνει κάποιο αυγό και να ξαναμολυνθούμε.

Αν έχει κολλήσει ψείρες το παιδί μας και είναι πολύ μικρό (αλλά πάνω από δύο χρονών), ή αν δεν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε ζελέ, μια απολύτως ασφαλής μέθοδος απομάκρυνσης των ψειρών από τα μαλλιά, είναι το υγρό χτένισμα.

Βρέχουμε τα μαλλιά του παιδιού μας και προσθέτουμε ένα μαλακτικό μαλλιών, ή ξυδόνερο (σε αναλογία 1 μέρος ξύδι με 1 μέρος νερό, γιατί το ξύδι διαλύει την κολλώδη ουσία που χρησιμοποιούν οι ψείρες για να κολλήσουν τις κόνιδες στα μαλλιά), ή ελαιόλαδο.

Χτενίζουμε με το ειδικό χτενάκι τα μαλλιά, (αφού βάλουμε το υλικό που επιλέξαμε) από τη βάση των μαλλιών προς τις άκρες. Χτενίζουμε τα μαλλιά τμηματικά, σκουπίζοντας το μαλακτικό, το ξυδόνερο, ή το ελαιόλαδο από τη χτένα με ένα χαρτομάντηλο, για να απομακρύνουμε τα αυγά και τις ψείρες. 

Κάθε τμήμα του κεφαλιού θα πρέπει να το χτενίσουμε τουλάχιστον 2 φορές. Όταν δεν θα βρίσκουμε πια άλλες ψείρες ή αυγά πάνω στη χτένα, ξεπλένουμε ολόκληρο το κεφάλι με ζεστό νερό και το σαμπουάν μας.

Επαναλαμβάνουμε κάθε 3 μέρες για 2 εβδομάδες από την τελευταία φορά που βρήκαμε ώριμη ψείρα. 

Η μέθοδος αυτή είναι χρονοβόρα και πρέπει να επαναλαμβάνεται για αρκετές εβδομάδες, είναι όμως δοκιμασμένη στο χρόνο.

Αν το παιδί είναι αρκετά μεγάλο, μπορούμε να εφαρμόσουμε αυτή τη μέθοδο σε στεγνά μαλλιά και αφού τα βρέξουμε καλά και παντού, με το υλικό που θα επιλέξουμε, να τα τυλίξουμε με μια πετσέτα, ή να τα κλείσουμε μέσα σε πλαστική σακούλα, ή ακόμη καλύτερα να φορέσουμε ένα σκουφάκι μπάνιου. Ιδανικά τ᾿ αφήνουμε 7 - 8 ώρες να ψοφήσουν οι ψείρες και έπειτα χτενίζουμε, ξεπλένουμε και σαπουνίζουμε.

Διαφορετικά, μπορούμε να καταφύγουμε στα δεκάδες φαρμακευτικά φθειροκτόνα σκευάσματα, που κυκλοφορούν στα φαρμακεία σε διάφορες μορφές (σαμπουάν, λοσιόν, ζελέ, κρέμα κ.λ.π.) και μερικά από αυτά είναι αρκετά αποτελεσματικά (για σιγουριά συμβουλευόμαστε τον φαρμακοποιό μας).

Μετά την εφαρμογή της μεθόδου που θέλουμε και αφού λούσουμε το παιδί, πρέπει να του φορέσουμε καθαρά ρούχα και να πλύνουμε τα ρούχα που φορούσε, τα κλινοσκεπάσματα, τις πετσέτες σε ζεστό νερό 60°C και να τα στεγνώσουμε στον ήλιο για όσο γίνεται περισσότερο, (ή με ζεστό αέρα στο στεγνωτήριο, αν υπάρχει, για τουλάχιστον 20' λεπτά).
Πρέπει να πλύνουμε με σχολαστικότητα και με ζεστό νερό, για τουλάχιστον 5 λεπτά, οποιοδήποτε αντικείμενο χρησιμοποίησε το παιδί στη διάρκεια των τελευταίων δύο ημερών.
Αντικείμενα που δεν είναι δυνατόν να πλυθούν και πιστεύουμε ότι το παιδί μας έχει χρησιμοποιήσει, τα φυλάμε κλεισμένα σε μια πλαστική σακούλα για δύο εβδομάδες (οι ζωντανές ώριμες ψείρες θα πεθάνουν σε δύο μέρες και οι κόνιδες που θα εκκολαφθούν, θα πεθάνουν σε συνολικά δύο εβδομάδες).
Στη συνέχεια σκουπίζουμε με την ηλεκτρική σκούπα πατώματα και έπιπλα, καθώς και τα καθίσματα του αυτοκινήτου.

Εξετάζουμε τα μαλλιά και το κεφάλι όλων των μελών της οικογένειάς μας και εφαρμόζουμε τη θεραπεία, μόνο σε όσους έχουν μολυνθεί.
Ενημερώνουμε το σχολείο του παιδιού μας.

Μαθαίνουμε στο παιδί, ότι δεν χρησιμοποιούμε, ούτε ανταλλάσσουμε χτένες, βούρτσες μαλλιών, καπέλα, σκούφους, πετσέτες, κλινοσκεπάσματα, παιχνίδια και γενικώς αντικείμενα που χρησιμοποιεί κάποιος που έχει φθειρίαση του τριχωτού της κεφαλής.
Εάν έχουμε κοιμηθεί στο ίδιο κρεβάτι με άτομο που έχει ψείρες, πρέπει να υποβληθούμε κι εμείς σε θεραπεία.

-- Πρέπει να έχουμε υπόψη μας, ότι οι ψείρες είναι δυσκολότερο να βρεθούν καθώς κινούνται και κρύβονται. Εάν βρίσκουμε μόνο κόνιδες σε ένα παιδί, που έχει κάνει πρόσφατα θεραπεία, θα πρέπει να τις απομακρύνουμε και να επαναλάβουμε το ξεψείρισμα σε 3 - 4 μέρες.
Σε ένα παιδί όμως που δεν έχει υποβληθεί προηγουμένως σε θεραπεία, αν βρούμε κόνιδα, θα πρέπει ν᾿ αρχίσουμε αμέσως αντιφθειρική αγωγή.

-- Αν έχουμε παιδάκι κάτω των 2 ετών, δεν κάνουμε χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων για θεραπεία, απλώς απομακρύνουμε τις ψείρες με τα χέρια.

-- Στα μέσα της δεκαετίας του ᾿90, χρησιμοποιήθηκε σαν λύση η βαζελίνη, η οποία λόγω σύστασης είχε πολύ καλά αποτελέσματα.

Αλλά επειδή αφενός ήταν παράγωγο του πετρελαίου και αφετέρου επειδή όταν ερχόταν η ώρα να ξεπλυθεί το κεφάλι και τα μαλλιά «κλαίγανε μανούλες», δεν έβγαινε με τίποτα, σταμάτησε να χρησιμοποιείται.