Πότε και πως συλλέγουμε βότανα και αρωματικά φυτά - επεξεργασία και αποθήκευση

Τα αρωματικά φυτά και βότανα, χρησιμοποιούνται στη λαϊκή ιατρική, εδώ και πολλές χιλιάδες χρόνια τώρα.
Σήμερα αποτελούν μία εναλλακτική λύση θεραπείας, προκειμένου να αποφύγουμε τα χημικά σκευάσματα, της κλασικής ιατρικής.
Η σωστή χρήση των βοτάνων προϋποθέτει γνώση και
εμπειρία, ορισμένων βασικών αρχών, ώστε να βοηθήσουν στη θεραπεία και να μην προκαλέσουν κίνδυνο για στην υγεία μας.

Για να πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά, ας δούμε τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουμε, ώστε να μπορέσουμε να παρασκευάσουμε μόνοι μας εγχύματα, βάμματα, αιθέρια έλαια κλπ.

Πως γίνεται η συλλογή των βοτάνων:

Η συλλογή των βοτάνων, είναι μια πολύ σημαντική διαδικασία και επηρεάζει άμεσα τη χημική σύστασή τους και τις θεραπευτικές ιδιότητές τους.
Ο τρόπος συλλογής τους, εξαρτάται από το είδος και το μέρος του φυτού που θέλουμε να πάρουμε.
•    Ποτέ δεν συλλέγουμε φυτά από περιοχές που είναι κοντά σε δρόμους ή μονοπάτια, από χωματερές, βρόμικα νερά, μπάζα, και καλλιέργειες όπου χρησιμοποιούνται φυτοφάρμακα και άλλες τοξικές ουσίες.
•    Προσέχουμε τα φυτά που θα μαζέψουμε να είναι υγιή και να μην έχουν προσβληθεί από παράσιτα, σκουλήκια ή αρρώστιες.
•    Τα βότανα και τ' αρωματικά φυτά, πρέπει να μαζεύονται κατά τη διάρκεια του πρωινού, νωρίς το πρωί και εφόσον δεν υπάρχει υγρασία. Δεν μαζεύουμε ποτέ τα βότανα όταν βρέχει. Διαλέγουμε μια ξηρή, ηλιόλουστη ημέρα.•    Φροντίζουμε να μαζεύουμε φυτά από μεγάλη έκταση, χωρίς να εκχερσώνουμε περιοχές με μικρό πληθυσμό.
•    Ποτέ δεν μαζεύουμε μεγαλύτερες ποσότητες απ’ αυτές που χρειαζόμαστε. 
•    Δεν ξεριζώνουμε ποτέ τα βότανα, εκτός αν θέλουμε να μαζέψουμε τις ρίζες του φυτού. Μ’ ένα κοφτερό ψαλίδι κόβουμε όσο φυτό μας χρειάζεται, προσεκτικά χωρίς να το καταστρέψουμε, έτσι ώστε να ξαναβλαστήσει.

--    Τις ρίζες τις μαζεύουμε το φθινόπωρο, όταν το φυτό έχει σταματήσει τη μεγάλη παραγωγή φύλλων και λουλουδιών, ή στις αρχές της άνοιξης.
--    Τα φύλλα και τους βλαστούς, συνήθως την άνοιξη, πριν το φυτό ανθίσει αλλά αφού έχουν ωριμάσει, γιατί διαφορετικά χάνουν μέρος από το άρωμά τους.
--    Τα άνθη τα μαζεύουμε την περίοδο ανθοφορίας, συνήθως την άνοιξη και το καλοκαίρι.
--    Τα φρούτα και τους σπόρους, τα μαζεύουμε όταν είναι ώριμα, συνήθως το φθινόπωρο, λίγο πριν πέσουν στο χώμα.

Αποξήρανση των βοτάνων:

Ο πιο συνηθισμένος τρόπος συντήρησης των βοτάνων, είναι η αποξήρανση. Μερικά από τα καταλληλότερα βότανα για να τα αποξηράνουμε, είναι η ρίγανη, το φασκόμηλο, η μέντα, η μαντζουράνα, η δάφνη, το θυμάρι και το δεντρολίβανο. Τα φυλλώδη βότανα, όπως ο βασιλικός, χάνουν πολύ από τη γεύση  και το χρώμα τους με την αποξήρανση.
Η πιο απλή μέθοδος, είναι να φτιάξουμε μικρά, χαλαρά μπουκετάκια με τα βότανα και να τα κρεμάσουμε ανάποδα σε μέρος που αερίζεται. Πρέπει να είναι μικρά, διαφορετικά ο αέρας δεν θα κυκλοφορεί ανάμεσα στο φύλλωμα και δεν θα είναι αρκετός για να αποξηράνει το κέντρο τους. Τα σκεπάζουμε με τουλουπάνι, ή ένα λεπτό πανί, για να μην γεμίσουν σκόνη. Η ξήρανση στα βότανα πρέπει να γίνεται σ’ ένα μέρος όπου η θερμοκρασία παραμένει σταθερή, ξηρή, ζεστή και με τον αέρα να «κυκλοφορεί» ώστε να αποφευχθεί η συγκέντρωση υγρασίας. Όσο πιο σύντομα γίνεται η διαδικασία, το αποτέλεσμα θα είναι καλύτερο. Αποφεύγουμε τελείως την ξήρανση στον ήλιο, γιατί θα χάσουν το άρωμα και το χρώμα τους. Η θερμοκρασία στο χώρο ξήρανσης πρέπει να είναι μεταξύ 20° - 30°C.

Τα άνθη, αποξηραίνονται ολόκληρα. Ο χρόνος που θα χρειαστεί για να ξεραθούν, εξαρτάται πάντα από το βότανο. Τα πιο λεπτεπίλεπτα βότανα, χρειάζονται 3 - 4 ημέρες, ενώ τα πιο ανθεκτικά - σκληρά, όπως το θυμάρι, η ρίγανη και το δεντρολίβανο, μπορεί να χρειαστούν 6 - 8 ημέρες. Μόλις ξεραθούν, αφαιρούμε τα φύλλα από τα κοτσάνια και τα τοποθετούμε σε αεροστεγή δοχεία. Πάντα φυλάμε τα αποξηραμένα βότανα σε δροσερό και σκοτεινό μέρος, καθώς η ζέστη και το φως, εξαφανίζουν γρήγορα τα αρωματικά χαρακτηριστικά τους. Η καλύτερη εποχή για να χρησιμοποιήσουμε τα αποξηραμένα βότανα είναι εντός έξι μηνών από την ξήρανσή τους. Μετά από τους 12 μήνες, αρχίζουν να χάνουν τα αρώματά τους.

Πώς χρησιμοποιούμε τα βότανα:

Οι κυριότεροι τρόποι για να χρησιμοποιήσουμε τα βότανα, εκτός από φρέσκα στο φαγητό, είναι οι εξής: Χυμός, Διάβρεγμα, Έμβρεγμα (θερμό - ψυχρό), Έγχυμα (σε νερό ή λάδι), Αφέψημα, Εκχύλισμα, Αιθέριο έλαιο, Βάμμα, Σιρόπι, Επίθεμα - Κατάπλασμα, Πομάδα (αλοιφή - κρέμα), Σκόνη.